Pokolenie 500+

Wielu rodziców dzieci z tzw. pokolenia 500+ chciało, by ich dzieci miały lepiej. By nie brakowało im tego, czego oni sami nie mieli. Ale dobrobyt, nawet ten umiarkowany, może niepostrzeżenie odebrać dziecku jedno z najważniejszych narzędzi w dorosłym życiu – umiejętność radzenia sobie z brakiem. Pokolenie wychowane w poczuciu bezpieczeństwa i stałego wsparcia nie miało wielu okazji, by nauczyć się, czym jest potrzeba zaradności, pokora czy konsekwencja wynikająca z porażki.

Zjawisko roszczeniowości nie dotyczy tylko kwestii finansowych. Młodzi oczekują uznania, szybkiej kariery, pozytywnej informacji zwrotnej. Wszystko ma być teraz, natychmiast, bez czekania. To pokolenie „instant feedbacku” – ukształtowane przez media społecznościowe, w których za jedno zdjęcie dostajesz dziesiątki „lajków”, a za opinię – natychmiastową reakcję. Gdy rzeczywistość nie daje równie szybkich gratyfikacji, pojawia się frustracja. Bo gdzie są te „nagrody”, skoro przecież jestem?

Jednym z najtrudniejszych tematów, o jakich rozmawiamy w tej książce, jest poczucie odpowiedzialności. A właściwie jego brak. Młodzi ludzie często nie czują się odpowiedzialni ani za siebie, ani za otoczenie. Wielu z nich deklaruje, że nie planuje rodziny, dzieci, kredytu, bo to zbyt duże obciążenie. Nie chcą „wiązać się” ze światem. Ale jeśli nie ma żadnych zobowiązań – to nie ma też poważnych decyzji. A bez decyzji nie ma dorosłości. Tkwimy w stanie zawieszenia.

Nie chcę stygmatyzować. W „Pokoleniu 500+” próbuję zrozumieć, a nie osądzać. Bo przecież ten młody człowiek z TikToka, który mówi: „Państwo mi powinno dać mieszkanie”, nie urodził się z takim przekonaniem. Ktoś mu to pokazał. Ktoś mu dał przykład. I ktoś mu nie pokazał drugiej strony – tej, w której trzeba zapracować, poczekać, zaakceptować, że nie wszystko się dostaje. Kryzys wychowawczy to nie wina dzieci – to wynik systemu, który przez lata premiował bierną postawę.

Znajduję wiele empatii wobec młodzieży, która dorastała w świecie bez stabilnych autorytetów. Kiedy nauczyciel jest bezsilny, a rodzic zmęczony, młody człowiek szuka wartości w influencerach, memach i popularnych narracjach. Problem w tym, że te źródła rzadko pokazują sens wysiłku. Liczy się efekt, nie proces. Nagroda, nie droga. To zrozumiałe, że młodzież nie rozumie, po co się starać, skoro sukces jest pokazywany jako coś natychmiastowego – efekt jednej decyzji, a nie lat pracy.

500+ nie jest winą, ale symbolem. Symbolem zmiany społecznej, w której pomoc państwa zaczęła być odbierana nie jako szansa, lecz jako stały obowiązek państwa wobec jednostki. W tym modelu przestaje istnieć wdzięczność, a zaczyna się roszczenie. Jeśli dostaję coś przez lata – nie traktuję tego jako daru, lecz jako coś, co „mi się należy”. I tu pojawia się pytanie: jak odzyskać świadomość, że społeczne wsparcie to przywilej, a nie standard?

Słyszę często: „Nie chcę pracować jak moi rodzice, bo widzę, jak są zmęczeni i sfrustrowani”. To uczciwa obserwacja. Ale odpowiedź nie powinna brzmieć: „Nie pracuj wcale” albo „Zarabiaj tylko na pasji”. To fałszywa alternatywa. Praca nie musi niszczyć – jeśli jest dobrze dobrana, oparta na wartościach, w której człowiek czuje sens. Ale żeby do niej dojść, trzeba przebyć drogę. Pokolenie 500+ często chce efektu bez tej drogi. I to jest problem.

Nie chodzi o to, by młodzi ludzie nie korzystali ze wsparcia. Chodzi o to, by nie zatrzymali się na nim jak na mecie. Państwo może pomóc wystartować – ale nie powinno zastępować własnego wysiłku. W książce pokazuję przykłady młodych ludzi, którzy odrzucili wygodne minimum i postanowili zbudować coś więcej. Oni nie wyrośli z biedy, tylko z mentalności biedy – tej, która mówi, że „lepiej nie ryzykować, lepiej brać, co dają”.

I wreszcie: zmiana nie przyjdzie przez moralizowanie. Młode pokolenie nie słucha kazań. Ale słucha autentycznych historii. Słucha wtedy, gdy czują się traktowani poważnie. Dlatego wierzę, że jeśli chcemy przekazać im wartości – odpowiedzialność, wytrwałość, uczciwość – musimy przestać mówić „za moich czasów” i zacząć pokazywać, jak te wartości wyglądają dzisiaj. W życiu, w pracy, w relacjach. Inaczej nie zmienimy niczego – tylko utrwalimy podział.